Niemal co trzeci Polak ma nadciśnienie. Czy z chorobą można normalnie żyć?

Przeczytaj relację z debaty o nadciśnieniu, która odbyła się 14 września 2015 r. w Wieliczce.

Zawroty głowy, szybkie męczenie się i problemy ze snem – to mogą być objawy nadciśnienia. Zdarza się również, że choroba przebiega zupełnie bezobjawowo. Dlatego podczas każdej wizyty u lekarza powinniśmy prosić o wykonanie pomiaru ciśnienia. Nieleczone nadciśnienie grozi poważnymi konsekwencjami.

Nie lekceważ problemu

Byłem przekonany, że to ze stresu związanego z wizytą u lekarza – tłumaczy 70-letni pan Tadeusz. Wtóruje mu pani Janina, która zarzeka się, że przed pomiarem ciśnienia musiała pokonać kilkanaście schodów i „tak wyjątkowo jej podskoczyło”. Oboje zlekceważyli niepokojące wyniki pomiaru wykonanego przy okazji wizyty u lekarza rodzinnego. Na kolejną wizytę, tym razem u specjalisty, już nie poszli. Byli przekonani, że problem ich nie dotyczy. Dopiero złe samopoczucie skłoniło ich do wykonania kolejnych pomiarów. Dziś oboje muszą przyjmować leki, ale przekonują, że z nadciśnieniem można normalnie żyć. Mieli szczęście, bo u nich choroba dała objawy i w końcu podjęli odpowiednie leczenie. Niestety jedna trzecia Polaków nie zdaje sobie sprawy, że ma nadciśnienie.

O nadciśnieniu mówimy wtedy, gdy wartości pomiaru przekraczają 140 mm Hg (ciśnienie skurczowe) lub 90 mm Hg (ciśnienie rozkurczowe). Chorzy często dowiadują się o problemie przypadkiem, bo nie zauważyli u siebie żadnych objawów. Pomiar ciśnienia powinien wykonywać każdy lekarz w trakcie każdej wizyty. Pacjent ma prawo o to poprosić. Jednak wielu z nas lekceważy problem. Z raportu PBS przygotowanego na zlecenie grupy Polpharma wynika, że co 10. respondent nigdy nie mierzył ani nie miał mierzonego ciśnienia tętniczego krwi. Raz do roku mierzy je tylko 16% osób (Raport PBS „Profilaktyka nadciśnienia oraz zdrowy tryb życia dla serca Polaków”, styczeń 2014 r.).

Tymczasem na nadciśnienie tętnicze cierpi 10,9 mln dorosłych Polaków. Wśród nich prawie 3,5 mln nawet o tym nie wie, a jedynie 2,7 mln jest skutecznie leczonych – wynika z badań NATPOL.
Ryzyko pojawienia się nadciśnienia wzrasta z wiekiem. – Problem występowania schorzeń serca i naczyń jest olbrzymi, bo schorzenia te są poniekąd wpisane w proces starzenia się organizmu – mówi dr hab. med. Ewa Konduracka, specjalista kardiolog z Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II.

Badania PolSenior ujawniły, że nadciśnienie dotyczy 78,5% mężczyzn i 72,2% kobiet powyżej 65. roku życia. Największą częstość występowania schorzenia odnotowuje się w przedziale wiekowym 70–74 lata (82,4% wśród kobiet i 75,3% wśród mężczyzn).

Pierwotne czy wtórne?

Nadciśnienie dzielimy na pierwotne i wtórne. To drugie jest objawem innej choroby, np. problemów z nerkami. Nadciśnienie pierwotne występuje u ok. 90% chorych i wynika głównie z obciążenia genetycznego, na które nakłada się styl życia: stosowanie używek, brak ruchu i stres. Rodzaj nadciśnienia ma ogromne znaczenie, bo to do niego dobiera się leczenie. W przypadku nadciśnienia wtórnego terapia polega na usunięciu przyczyny, czyli np. choroby nerek. Przy nadciśnieniu pierwotnym lekarze zazwyczaj zaczynają od skłonienia pacjenta do zmiany stylu życia.

Na początek trzeba mocno ograniczyć ilość spożywanej soli. Dietetyk Alicja Gałka wyjaśnia, że w ciągu doby powinniśmy zjadać nie więcej niż jedną łyżeczkę tej przyprawy. Można ją zastąpić wieloma innymi dodatkami do potraw, takimi jak cytryna, pietruszka, jałowiec i zioła. Rezygnacja z soli może więc stać się okazją do odkrycia wielu nowych, ciekawych smaków. Z dań tłustych polecane są wyłącznie ryby. Należy je zjadać przynajmniej dwa razy w tygodniu.

– Myślę, że w życiu liczy się zdrowie, ale też komfort czy przyjemność, a na to często składa się również jedzenie – mówi dr hab. med. Ewa Konduracka. Jak tłumaczy, od dziecka uczymy się nawyków żywieniowych i nie zawsze są to dobre nawyki. Najlepiej, by posiłki były regularne, na co w starszym wieku wreszcie jest czas. Trzeba dbać o urozmaiconą dietę. Połowę talerza powinny zajmować warzywa i owoce, jedną czwartą – produkty z pełnego przemiału, a pozostałą część – mięso lub białka pochodzenia roślinnego. Jeśli czasem przyjdzie nam ochota na zakazanego kotleta schabowego, możemy go zjeść i nic się nie stanie, o ile oczywiście nasz przewód pokarmowy toleruje takie posiłki.

Konieczny jest także ruch, najlepiej 30–60 minut minimum pięć dni w tygodniu. Do nadciśnienia przyczynia się również otyłość, dlatego lekarze zalecają powrót do prawidłowej masy. Konieczne jest ponadto ograniczenie, a najlepiej – wyeliminowanie, niesterydowych leków przeciwzapalnych, czyli np. ibuprofenu. Ogromne znaczenie ma stres, dlatego jeżeli to możliwe, należy go redukować. Kiedy zmiana stylu życia nie wystarcza, włącza się leczenie farmakologiczne.

W przypadku konieczności przyjmowania leków niezwykle ważna jest systematyczność. Pacjentom zaleca się prowadzenie dzienniczków z pomiarami i godzinami przyjmowania medykamentów. Powszechnym błędem jest odstawianie tabletek, gdy tylko wartości ciśnienia osiągną prawidłowy poziom. Bez konsultacji z lekarzem nie powinno się tego robić!

Co przyczynia się do nadciśnienia u seniorów?

• Nieodpowiednia dieta – nadmiar soli, mało warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów i nietłustego nabiału, dużo żywności konserwowanej związkami sodu. Przeciętny Polak spożywa dziennie ok. 11 g soli, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) spożycie nie powinno przekraczać 5 g na dobę. Ograniczenie konsumpcji soli do tego poziomu może obniżyć ciśnienie nawet o 8 mm Hg.
• Otyłość – nadwaga jest najczęstszym czynnikiem środowiskowym powiązanym z rozwojem nadciśnienia. U 70% mężczyzn i 61% kobiet otyłość bezpośrednio wpływa na wystąpienie tej choroby. Na nadciśnienie szczególnie narażone są osoby, u których występuje otyłość brzuszna. W przypadku otyłości zrzucenie ok. 5–10% wagi może obniżyć ciśnienie nawet o kilkanaście mm Hg.
• Zmniejszenie aktywności fizycznej – u osób prowadzących siedzący tryb życia i unikających ruchu ryzyko nadciśnienia wzrasta 1,5-krotnie. Tymczasem zdaniem lekarzy regularna aktywność fizyczna (30–60 min dziennie przez większość dni tygodnia) może obniżyć ciśnienie o kilka mm Hg.
• Używki – papierosy i kawa. Każde zaciągnięcie się papierosem prowadzi do wydzielania większej ilości adrenaliny, która z kolei wywołuje wzrost ciśnienia. Według specjalistów już po 24 godzinach od rzucenia palenia tętno i ciśnienie zaczynają spadać. Niewielkie i sporadycznie wypijane ilości alkoholu nie mają wpływu na ciśnienie, jednak regularna konsumpcja napojów alkoholowych powoduje jego wzrost.
• Stres i brak snu – codzienne narażenie na sytuacje stresowe prowadzi do wzrostu ciśnienia. Na chorobę bardziej narażone są także osoby, które przesypiają mniej niż 5 godzin na dobę.

Czym grozi długo nieleczone nadciśnienie?

• Przyspiesza rozwój miażdżycy: krew – wyrzucana z serca z większą siłą – uderza mocno w ściany tętnic i powoduje ich twardnienie. Tętnice tracą elastyczność, więc w ich ścianach łatwiej odkładają się złogi cholesterolu (tzw. blaszki miażdżycowe).
• Zwiększa ryzyko zawału: zwężonymi tętnicami do serca dociera mniej krwi. Ich twarde ściany łatwiej pękają, a w miejscach pęknięć mogą się tworzyć skrzepy. Gdy skrzep zablokuje zwężoną tętnicę, dochodzi do zawału serca.
• Zwiększa ryzyko udaru mózgu.
• Prowadzi do niewydolności nerek.
• Uszkadza wzrok.
• Skraca życie: średnio o 15 lat, gdy wysokie nadciśnienie jest nieleczone i długotrwałe. Dzieje się tak przede wszystkim na skutek niekorzystnych zmian zachodzących w układzie krwionośnym.
  Źródło: www.poradnikzdrowie.pl.

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie?

Ciśnienie zmienia się w ciągu dnia i może mieć tysiące różnych wartości. Zależy od tego, co zjedliśmy i wypiliśmy oraz jaką aktywność podjęliśmy, a nawet od tego, czy rozmowa z kimś przebiegała w dobrej czy złej atmosferze. Dlatego przed pomiarem ciśnienia należy zastosować się do kilku prostych zaleceń.

• Już na godzinę przez planowanym pomiarem trzeba unikać używek, zwłaszcza kawy, alkoholu i papierosów. Kilkanaście minut przed pomiarem nie powinno się wykonywać prac fizycznych ani ćwiczeń. Warto się uspokoić, odpocząć i opróżnić pęcherz – silna chęć oddania moczu może fałszować wyniki. Należy też zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia do mierzenia ciśnienia.
• Pomiary trzeba wykonywać regularnie i zawsze o tej samej godzinie.
• Ręka, na której dokonujemy pomiaru, powinna znajdować się mniej więcej na wysokości serca, a opaska ciśnieniomierza naramiennego – dokładnie na jego wysokości. Jeśli używamy ciśnieniomierza nadgarstkowego, ręka powinna się na czymś opierać, bo napięcie mięśni może zafałszować wynik.
• Podczas pomiaru nie można się poruszać ani rozmawiać.
• Jeżeli wykonujemy więcej pomiarów, przerwa między nimi powinna wynosić co najmniej minutę.
• Otrzymane wartości należy zapisywać.
• Podczas gorączki, w stanie pobudzenia emocjonalnego i nerwów lepiej unikać pomiarów – wynik będzie wówczas przekłamany.

Posłuchaj audycji

Zobacz prezentację poświęconą nadciśnieniu!